De "beau-monde" kwam zich vroeger ontspannen in wat vandaag de stadsrand is. In Hoboken waren er ooit 25 "hoven van pleysantië". We bezoeken er enkele. Maar dat is niet alles wat deze verstedelijkte slaapgemeente in petto heeft! Ik neem u graag mee voor een zeer bijzondere namiddag.
Verder verwijs ik ook graag naar een eerdere blogpost over Schaarbeek.
"Ne nous cachons pas la figure": in Hoboken is niets te beleven of te zien. Het is volledig verstedelijkt en het is een slaapdorp vol appartementsblokken en rijhuizen waar mensen wonen die in de haven of in de stad werken en hier komen slapen.
De Antwerpse metropool heeft Hoboken opgeslokt en de gemeente is verworden tot een stadsdistrict.
Als Hoboken al in het nieuws kwam of komt, heeft dat vaak te maken met Umicore en heeft dat meestal een negatieve connotatie. Umicore, begonnen als Union Minière, is meer dan 200j oud en heeft o.a. in Belgisch Congo miljoenen tonnen edelmetalen ontgonnen met inlandse arbeiders die in erbarmelijke en gevaarlijke omstandigheden werkten.
De minder jonge lezers, herinneren zich ongetwijfeld nog de perikelen rond de sluiting van de vroegere Cockerill-scheepswerf...
In Hoboken zijn heel wat getuigen van de roemrijke geschiedenis toen Hoboken nog de buiten was waar de Antwerpse "beau monde" zich al sinds de 16-17e eeuw kwam ontspannen.
Programma
Voor deze trip trekt u beste een halve dag uit. U kan deze trip best doen per fiets. Woont u wat verder weg? Gebruik dan een huurfiets .
Deze trip doet u best per (huur)fiets. Te voet kan ook, maar dan moet u zich wel één keer verplaatsen met de wagen
We bezoeken achtereenvolgens:
Enkele hoven van plaisantië die door de Antwerpse burgerij gebruikt werden. Het kasteel en park van Sorghvliedt, het Meerlenhof en het Hof van Broydenborg liggen op wandel- of fietsafstand van mekaar.
Het Schoonselhof, ook wel "père Lachaise van Antwerpen" genoemd. Deze begraafplaats is niet enkel de laatste rustplaats van heel wat grootheden als Hendrik Conscience, maar tevens een prachtige groene long vol staaltjes van architectuur, kunst en ook een kasteel! En bovenal: het collectief geheugen van Antwerpen...
Een bezoek aan het Schoonselhof is een unieke belevenis. Tegelijk een wandeling in een prachtig natuurdomein, immersie in allerlei kunst, herinneringen en een toer door het Antwerpse collectief geheugen!! MUST SEE.
Start van de wandeling
Parkeer uw wagen aan de sporthal van Sorghvliedt en neem daar een huurfiets. Vergeet niet om eerst online na te kijken of er voldoende fietsen beschikbaar zijn op www.velo-antwerpen.be
Hoven van pleysantië
Reeds in de 17de eeuw bouwden rijke Antwerpse handelaars hier lusthoven die ze gebruikten voor vertier en ontspanning. Ooit stonden er in Hoboken niet minder dan 25 van zulke lusthoven. Vandaag zijn er nog een aantal bewaard waarvan we er drie bezoeken.
Park en kasteel Sorghvliedt
De naam spreekt voor zichzelf: plaats waar "de zorgen vlieden" of verdwijnen. Van op de parking kan u rechtstreeks het park in. U vindt hier allerlei sportinfrastructuur en een speeltuin, maar ook moderne kunstwerken die in gans het park verspreid zijn.
"Als dat ook al kunst is", hoor ik u nu denken. Om u te helpen beslissen of uw mening te vormen, staat er naast ieder kunstwerk een paaltje met een QR-code die u kan scannen met uw GSM. U wordt dan naar een website gestuurd waar u meer informatie vindt over het werk en de kunstenaar.
Wandel door het park naar het witte kasteel. Het werd gebouwd in rococostijl rond 1750 als zomerverblijf voor een rijke koopman. Tot in de helft van de 20ste eeuw bleef het in privébezit. Vandaag is het eigendom van de Stad Antwerpen en wordt het gebruikt als plaats om plechtigheden te voltrekken.
Zowel het kasteel, de 18de eeuwse koetshuizen en de tuin zijn geklasseerd.
Meerlenhof
Dit is een voorbeeld van hoe het niet moet. Van het domein rond het kasteel blijft niets meer over. Enkel het parkje waar het kasteel staat en het gebouw zelf zijn overeind gebleven. De sfeer is zeer bijzonder onder de prachtige eeuwenoude bomen. Reeds in de 16de eeuw stond hier een zomerverblijf. het huidige gebouw dateert echter van 1918.
Bekijk de ligging op Google Maps.
Tijdens WOII liep het kasteel heel wat schade op door de V-bommen die in de directe omgeving vielen. De gemeente kocht het goed in 1963. Het park is ten prooi gevallen aan de verkavelwoede van de jaren '60 en '70.
.
Het kasteel zelf is opnieuw bewoond. Sinds 2015 wonen hier twee gezinnen in een co-housing project. Het parkje is openbaar en vrij toegankelijk.
Het Meerlenhof bewonderen temidden een klein parkje, volledig omgeven door lelijke straten is een bijzondere ervaring
Hof van Broydenborg
Hiervoor geldt een soortgelijk verhaal als voor het Meerlenhof. Al in 1540 stond hier een kasteel dat door de eeuwen zeer vaak van eigenaar is gewisseld. In 1830 verbouwde bankier Jozef Verbist het kasteel in neo-classistische stijl. Er werden vleugels bijgebouwd die later een technische school huisvestten.
De gemeente Hoboken kocht het pand en het domein in 1928. Verschillende gemeente- later stadsdiensten vonden er onderdak. Het park werd grotendeels verkaveld. Enkel het stukje dat achteraan aansluit bij het Sorghvliedtpark werd bewaard;
Ook al bent u een kasteelliefhebber, waarschijnlijk is driemaal scheepsrecht :) We sluiten het eerste deel van ons bezoek aan Hoboken af. De beste wijn heb ik bewaard voor het einde van het feestje :)
Schoonselhof
De ervaring die u te wachten staat, is zo bijzonder dat ik er met gemak minstens twee blogposts kan aan wijden. Er is hierover echter al zoveel geschreven en gemaakt dat ik het bij één zal houden :)
Om u, mijn trouwe blogpost lezer, toch wat meer aan te bieden dan "bekende graven kijken", kijken we tijdens het bezoek naar deze site vanuit vier invalshoeken:
Vergankelijkheid van het leven, en zelfs van de dood: vergeten graven van vergeten mensen
Celebrity spotting: stiekem vinden we dat heel leuk. Het is dan ook het grootste stuk van dit artikel.
Collectief geheugen van Antwerpen: monumenten ter herdenking van bijzondere gebeurtenissen waarvan velen zelfs het bestaan niet kennen.
Graven die indruk maken: mensen die ook na hun dood een boodschap willen geven. Faut le faire!
Mag ik u vriendelijk vragen om ook de intro en de geschiedenis even door te lezen? Het kost u maar één minuutje.
Een bezoek aan Schoonselhof is eten en drinken voor lichaam en ziel.
Geschiedenis
Reeds in 1911 kocht de Stad Antwerpen het kasteel Schoonselhof en gans het domein met als doel er een begraafplaats in te richten.
Met het uitbreken van WOI, werd er al op 8 augustus 1914 een ereperk voor gevallen militairen ingericht. Dat heb ik niet bezocht omdat ik reeds talloze oorlogsbegraafplaatsen heb gezien, maar he blijft indrukwekkend!
Het kasteel werd reeds in 1943 beschermd en sinds 2007 is gans Schoonselhof als landschap en als monument geklasseerd.
Door de uitbreiding van de stad werden eerst het Stuivenberg kerkhof en later ook het Kiel kerkhof gesloten en ontruimd. De belangrijkste monumenten werden overgebracht naar het Schoonselhof.
Intro
Bekijk hier de plaats van de hoofdingang op Google Maps.
Het Schoonselhof is 90ha groot. U gaat er best niet zomaar onvoorbereid naartoe.
U vindt hier een ruime gratis parking voor als u met de wagen komt en ook een verhuurstation van stadsfietsen. Ironisch genoeg huist in augustus 2020 ook de huisartsenwachtpost voor COVID19 in een tentje op deze parking...
Om te vermijden dat u als de spreekwoordelijke kip zonder kop op dit 90ha grote begraafpark gaat rondlopen, is enige voorbereiding niet verkeerd...
Enkele tips ter voorbereiding van uw bezoek:
Indeling van het Schoonselhof: Dit is niet zomaar een kerkhof zoals u dat allicht kent van uw eigen gemeente. Het Schoonselhof kent verschillende zones, ieder met haar eigen karakteristieken. Vanzelfsprekend liggen de verschillende zones fysiek op een afstand van mekaar:
Oudstrijdersperk
Historisch perk
Ereperk
Kunstenaarsperk
Joodse begraafplaats
Islamitische begraafplaats
De website www.schoonselhof.be is een privé initiatief waar u zowel de geschiedenis kan nalezen, opzoeken wie waar begraven ligt en u vindt er ook een plattegrond van het domein. U kan bijvoorbeeld een lijstje maken van bekende personen die u wenst te "bezoeken" en op de plattegrond zoeken waar de perken zich bevinden.
Het gemakkelijkste is om de handige Museum App van de Stad Antwerpen op uw GSM te installeren: www.antwerpmuseumapp.be
Als u de app opent en zoekt naar "Schoonselhof", worden u twee wandelingen voorgesteld. U wordt als het ware gegidst door uw eigen gsm en krijgt een uitgebreide uitleg bij iedere "stop".
Niet alleen het leven, maar ook de dood is vergankelijk
Celebrity spotting
"Hall of Fame": "bloemlezing" van de allergrootste Antwerpse figuren
Beroemde artiesten
Collectief geheugen van Antwerpen
Gestorven voor algemeen stemrecht
Tot in 1956 stond in Borgerhout de kaarsenfabriek de Roubaix-Oedenhoven, in de volksmond ‘Den Bougie’. Op 18 april 1893 brak er in deze zwaar vervuilende fabriek een manifestatie uit die voortvloeide uit een liberaal voorstel tot algemeen stemrecht. In de veldslag met de gendarmes lieten vijf arbeiders het leven.
Ze kregen aanvankelijk een gedenkteken op het Stuyvenbergh kerkhof dat later na de ontruiming ervan naar Schoonselhof werd overgebracht.
Het Schoonselhof helpt ons ons te herinneren dat er mensen gestorven zijn voor stemrecht
Ontploffing van de Corvilain fabriek
U hebt heel zeker nog nooit van de Corvilain fabriek op Oosterweel gehoord. Oosterweel is vandaag wel in de actualiteit. In dit verdwenen polderdorp stond tot in 1889 een munitiefabriek waar ongeveer 200 man werkte.
6 september 1889 is één van de zwartste bladzijden in de Antwerpse geschiedenis. De familie Corvilain had in Spanje 56 miljoen hulzen gekocht die ze zouden ontmantelen. Het buskruit zou verwijderd worden en het lood van het koper gescheiden. Een half miljoen Belgische frank zou het opleveren. Een kapitaal in die tijd.
De explosies zijn zo hevig dat zelfs ramen van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal eraan moeten geloven. De rook is tot in Brussel te zien. Als de brandweerlui na een paar uur ter plaatse kunnen komen, vinden ze op hun weg alleen verkoolde en opengereten lichamen. In een eerste balans wordt gewag gemaakt van meer dan duizend doden. Oosterweel is van de kaart geveegd. Een getuige beschrijft het tafereel als 'van een gruwelijke schoonheid'. Zelfs acht schepen op de Schelde zijn in de as gelegd. Dagen na de ramp blijft men dode lichamen vinden, vaak bedekt met carbolzuur.
Graven die indruk maken
U hebt ook al gemerkt dat mensen toch vaak hun einde voorbereiden. Veel graven bevatten een boodschap aan de eeuwigheid, alsof mensen ook nà hun aardse leven willen communiceren met de levenden.
Echter, op gans dit gigantische en indrukwekkende begraafpark zijn er twee graven die mij in het bijzonder getroffen hebben:
Van Dré Peeters heb ik nooit gehoord. Ik ken de man niet en kan me geen enkel werk van hem voor de geest halen. Zijn grafsteen is volledig van gietijzer; ik veronderstel een materiaal waar hij vaak of graag mee werkte als beeldhouwer. Wat me vooral intrigeerde, is het varken op de kop van het graf.
Heeft hij zich gedragen of geleefd als een zwijn? Had hij bepaalde karaktertrekken van het dier? In ieder geval: de mens die een zwijn op zijn graf laat zetten of de familie die dat beslist heeft, heeft daar een reden voor.
Schitterend!
Voor u gaat...
Als u aan de hoofdingang de dreef onmiddellijk naar links neemt, komt u na 500m aan het kasteel Schoonselhof. Vroeger was het een "hof van pleysantië" dat door de rijke Antwerpenaars gebruikt werd als zomer- of weekendverblijf.
Vandaag is men volop bezig om de tuinen rond het gebouw te restaureren. Hopelijk volgt het gebouw snel want het is in slechte staat.
En dat doet bijna zoveel pijn dan de nagedachtenis aan al die overledenen.
Er komen zoveel indrukken op u af op het Schoonselhof dat u na deze trip best een dineetje plant om na te praten!
Comments