Sinds de opening van het outlet-shopping center "Maasmechelen Village", staat Eisden eigenlijk opnieuw op de kaart. Het winkelcentrum ligt namelijk op de site van de voormalige steenkoolmijn van Eisden (deelgemeente van Maasmechelen).
De volger van deze blog weet dat ieder woord en iedere letter van de titel van dit artikel zijn betekenis heeft. Daar komt u vanzelf achter als u het artikel blijft lezen :-)
Tijdens deze trip:
Maken we kort kennis met de mijnsite, want daar bestaat documentatie genoeg over. Bovendien weet u dat Topbestemming België principieel geen reclame maakt voor commerciële ondernemingen.
Bewonderen we het unieke Limburgse landschap van op de top van een voormalige mijnterril bij zonsopgang. Bereid u voor op een stevige wandeling en adembenemende vergezichten. "Stunning" zouden de Amerikanen zeggen!
Nadien verkennen we even de "cité" van Eisden en ontdekken we dat het in Leut niet altijd even leutig is geweest. Maar o zo mooi!
Deze trip kan u op een halve dag doen. Zo blijft er nog wat tijd over om centen op te doen in het shopping center...
Patro Eisden
Bij niet meer piepjonge lezers doet "Patro Eisden" misschien een belletje rinkelen. De iconische voetbalploeg werd in 1935 opgericht als patronaatsclub. Dat betekent dat de club werd opgericht om te vermijden dat talentvolle jeugdspelers door andere nabijgelegen ploegen werden gerekruteerd. De oprichter van Patro Eisden was kapelaan Maurice Van Schoenbeeck. Het bestuur bestond uit leden van de parochie en de directie van de steenkoolmijn.
Onze trip begint dan ook aan het stadion gelegen naast de inrit van het complex.
Het GPS adres is: Kolenmijn Limburg-Maaslaan 2 in Maasmechelen. De exacte locatie op Google Maps vindt u hier.
Vooral in de na-oorlogse jaren waren er heel wat succesvolle voetbalploegen die aan de mijnen gelinkt waren; verschillende kwamen uit in de eerste voetbalklasse, onder meer:
Thor Waterschei
Winterslag
Beringen
Patro Eisden speelde slechts één seizoen (1960) in de hoogste klasse. Tegenwoordig zijn ze na allerlei overname perikelen verzeild geraakt in de 1e Amateurklasse. De coach is de voormalige Rode Duivel Stijn Stijnen.
Volg de straat naast het stadion, de Kolenmijn Limburg-Maaslaan en niét de Terhillslaan. Rij de parking op aan de pijl "Decathlon".
Toegang tot de terril
Over de mijngebouwen gaan we het straks hebben. Eerst naar boven!
Als u écht een zonsopgang wil meemaken, moet u natuurlijk op tijd uit de veren. Wanneer de zon juist opgaat, kan u vinden op Buienradar.be - Zonsopkomst en ondergang in België. Op dezelfde website vindt u ook of het al dan niet bewolkt zal zijn.
Een niet tot licht bewolkte hemel is natuurlijk een vereiste om de mooiste zonsopgangen te zien.
Het meeste kans op ochtendmist hebt u als de nacht vrij fris is en als het bijna windstil is. Verder is er water of vocht nodig, maar dat is er hier genoeg!
Als u vroeg komt, kan het vrij donker zijn.
U wandelt naar het hotel (zie boven) en dan links naast het gebouw door de Franse tuin enkele trappen op de poort door om toegang te krijgen tot het domein. Recht voor u ziet u het grote onthaalpaviljoen met in het midden een draaipoortje langs waar u naar binnen kan. Als het daar te donker is, of het poortje is gesloten, volgt u het betonbaantje dat tussen de twee schachtbokken loopt gedurende 7-800m tot u voor u de vijver ziet waar men watersport beoefent. Vlak aan de poort, kan u dan het wandelpad links omhoog nemen (er staan wegwijzers).
Volledigheidshalve geef ik u ook de website mee van Terhills, zoals het domein nu heet (eerst Connectera): www.terhills.com. Ook op de website van Terhills | Nationaal Park (nationaalparkhogekempen.be) en "Visit Limburg" vindt u allerlei informatie die ik hier niet zal reproduceren.
Schachtbokken
De twee gigantische schachtbokken domineren het uitzicht. Ze werden gebruikt om mijnwerkers en lasten te transporteren van en naar de mijnschachten tot bijna 1km onder de oppervlakte! Ze kunnen beklommen worden zodat u een mooi uitzicht heeft op de omgeving van op 24m hoogte; dat is ongeveer halverwege want de torens zijn meer dan 40m hoog.
Beide schachtbokken werden gebouwd in de jaren 1920 en bleven in dienst tot 1987. In 1922 bracht Koningin Elisabeth een historisch bezoek aan de mijn van Eisden. Het bijzondere aan deze constructie is dat de schachtbokken uit gewapend beton zijn en niet volledig uit staal zoals in de andere Limburgse mijnen. Dat maakte ze goedkoper maar anderzijds hadden ze meer te lijden van grondverzakkingen zoals die nogal eens voorkwamen in een mijngebied.
Toen de mijn nog operationeel was, stonden deze twee bokken in een industrieel complex van meer dan 50 gebouwen. Via 'passerelles' stonden ze rechtstreeks in contact met de kolenwasserij.
Vanwege het koninklijk bezoek in 1922 noemt men de oudste schachtbok "puits de la reine".
De terrils
De referentie naar de berg van Eisden was u al wel duidelijk bij het lezen van het programma.
Eigenlijk is dat misleidend want er zijn 4 terrils van de mijn van Eisden. Daarvan zijn er 3 toegankelijk: de "lange" terril die we zullen aandoen, de "tweeling"terril en de "roze" terril. Er zijn nog verschillende andere terrils in Limburg die u kan beklimmen. Een aantal zijn niet toegankelijk omdat ze te instabiel zijn. De terrils van Eisden werden gestabiliseerd en ook gedraineerd om verzakkingen permanent onmogelijk te maken.
Tijdens de corona-crisis is het onthaal gesloten maar u kan door het draaipoortje naar binnen. Volg de blauwe wandeling om naar het uitzichtpunt op de "lange terril" te gaan.
Er zijn ook andere wandelingen maar bv. de gele en de paarse zijn onderbroken ifv de bouw van een bungalowpark aan de oever van het water.
De terril is goed voorzien van wandelpaden en is bewegwijzerd. Hou er wel rekening mee dat het laatste stukje van de klim toch enige conditie vereist. U moet ongeveer een half uur rekenen om boven te geraken.
In het oosten ziet u de twee schachtbokken van de mijn. Aan de zuidkant ziet u Eisden liggen met zijn "mijnwerkerskathedraal" en de tuinwijk die we straks even bezoeken. Aan de westkant kijkt u op de andere terrils. Kan u zich de ongelooflijke hoeveelheid steen voorstellen die hier ooit naar boven is gehaald? Dit is "slechts" het afval!
Ieder moment van de dag heeft zijn charme en het uitzicht is hoe dan ook magnifiek. Persoonlijk hou ik echter het meest van de zonsopgangen.
Met wat geluk wandelt u op uw tochtje naar beneden door wat achtergebleven ochtendnevel.
Resterende mijngebouwen
Er zijn heel wat mijngebouwen verdwenen omdat ze in te slechte staat waren, onder andere het ijzermagazijn, de locomotievenhal en ... het dodenhuisje. De gebouwen die er nog staan, zijn geklasseerd als industrieel erfgoed en kregen een nieuwe bestemming.
Hoofdgebouw en stortbaden annex kleedzaal en fietsenstalling
Het hoofdgebouw dateert uit 1931 en is gebouwd in neo-classistische stijl. De aanwezigheid van de Franse tuin is te danken aan de Franse aandeelhouder van de mijn. Vandaag is hier het Terhills hotel gevestigd.
Het "badhuis" is veel ouder en werd in het begin van de jaren '20 gebouwd. Voor de ingenieurs waren er badkamers, voor de "porions", de Waalse opzichters waren er 140 aparte douches. De "koempels" wasten zich in gemeenschappelijke ruimtes. De opzichters waren Walen omdat de Waalse steenkoolbekkens al veel vroeger geëxploiteerd werden en men er veel verder stond met de mijnbouw.
Vandaag wordt het gebouw gebruikt als horeca-zaak. De rechter helft van het pand werd gesloopt.
Centraal magazijn
Het oudste gebouw van de mijn werd enkele jaren prachtig gerestaureerd en is in gebruik genomen als kunst- en muziekacademie.
Dit langgerekte gebouw werd in 1913 gebouwd en werd gebruikt als paardenstal, locomotiefloods, werkplaats, burelen en magazijn.
De Cité en de tuinwijk van Eisden
Er werd geschat dat er per mijnontginning zo'n 4000 arbeiders gingen nodig zijn. Men wist dus op voorhand dat er beroep moest gedaan worden op immigratie om de nodige arbeidskrachten te vinden.
Daarom werden er gronden gekocht bestemd voor huisvesting. Een steenkoolmijn was het schoolvoorbeeld van economisch paternalisme. De mijn zorgde voor alles: huisvesting, klinieken, scholen, kerken, ontspanning. Op die manier controleerde de mijnbazen niet alleen het professionele maar ook het gezinsleven van de mijnwerkers én hun familie. De ingenieurs en de Waalse specialisten die de mijnen hielpen aanleggen, werden eerst voorzien. De mijnwerkerswoningen waren tweewoonsten, maar er waren ook huizen waar 4 gezinnen onderdak vonden.
Er golden strikte woningvoorschriften die aangeplakt waren in iedere woning.
Een huis werd gebouwd op 9a grond zodat de mijnwerkers plek hadden om zelf groenten en fruit te verbouwen. De cité van Eisden is volledig gebouwd naar Engels model.
De mijn had haar eigen elektriciteitscentrale en haar eigen steenfabriek ten behoeven van haar cités.
Museum van de Mijnwerkerswoning
In verschillende Limburgse mijngemeentes zijn nog grote delen van deze cités over. In Eisden maken we een stop in een typisch mijnwerkershuis dat door vrijwilligers als museum wordt uitgebaat.
U vindt het pand in de Marie Joséstraat 3 in Maasmechelen. Raadpleeg hier de ligging op Google Maps
Het is hier dat heel wat scènes voor de film "Marina" over het leven van Rocco Granata werden opgenomen.
Klik op de miniaturen om een grote versie van de foto te zien
In dit gebouw waren twee woningen. De rechtse helft werd gebruikt door de kapelaan en later werd het consultatiebureau van het Algemeen Werk voor Kinderwelzijn er gevestigd (de voorloper van Kind & Gezin). Het gebruik van voor- en achtertuin is gereglementeerd: vooraan bloemen, achteraan moestuin. De ganse Tuinwijk staat vol met soortgelijke huizen gebouwd tussen 1919 en 1928.
Voor meer informatie verwijs ik u graag naar Wikipedia.
School en kerk
Over het museumpje vindt u de jongens- en de meisjesschool die door de steenkoolmijn gebouwd werden. De St. Barbarakerk wordt ook wel de "mijnwerkerskathedraal" genoemd. Vanochtend zagen we die van op de top van de terril ook al staan.
Niet alle bouwplannen van de mijn werden gerealiseerd. Zo was er o.a. een casino voorzien dat er nooit gekomen is.
U mag me gebrek aan originaliteit verwijten, beste lezer. Maar het mijnverleden is zo diep geworteld in het verleden van deze streek (en nog andere) en het is van zulk een belangrijke invloed op meerdere generaties, zoals regisseur Stijn Coninx zo prachtig vastlegde in zijn film "Marina".
Leut
De naam van deze minuscule deelgemeente van Maasmechelen spreekt natuurlijk tot de verbeelding. En met reden, want in Leut was het niet altijd even leutig...
GPS locatie: Genieskensstraat 137, Maasmechelen, Google Maps locatie hier.
De heren van Vlodrop (aan de Duits-Nederlandse grens) zwaaiden sinds de 15e eeuw de plak in Leut. Uit hun naam werd de streek bestuurd door een schepenbank onder leiding van een schout of drossaard.
De schout van Leut was gemachtigd om verdachten te folteren; daarvan zijn gedetailleerde verslagen teruggevonden
Die sprak niet enkel recht op het dorpsplein aan de dorpspomp (zie verder) maar was ook gemachtigd om verdachten te onderwerpen aan "scherpe examinatie" in het nabijgelegen kasteel dat we straks bezoeken. Er zijn trouwens vrij gedetailleerde verslagen teruggevonden van folteringen die in het kasteel uitgevoerd werden. De titel van dit artikeltje heeft bij deze zijn verwijzingen bijna volledig prijsgegeven. Geef maar toe dat u verder leest voor de maagden :-)
Dorpsplein
Dit typisch Maaslandse dorpsplein is geklasseerd als dorpszicht. Bij mijn bezoek waren omwille van de COVID crisis jammer genoeg de horeca zaken gesloten. Dit plein is ook het vertrekpunt van heel wat wandelingen door het Maasland.
U vindt er naast de gerestaureerde St. Pieterskerk en pastorie ook het dorpsschooltje en de dorpspomp. Dat was vroeger de enige vorm van waterbevoorrading en er werd ook recht gesproken op deze plek.
In heel wat gemeenten werd die pomp ook als schandpaal gebruikt, maar daarover heb ik niets teruggevonden.
Historische begraafplaats
Wat kan er nu zo bijzonder zijn aan een oud kerkhof in the middle of nowhere?? Dit is toch niet het Schoonselhof?
Leut was in religieus opzicht helemaal speciaal. De Heren van Leut vochten letterlijk jarenlange twisten uit met de Spaanse bezetter en verleenden steun aan de calvinisten die vluchtten voor de inquisitie. Het kasteel van Leut onderging zelfs een heuse belegering. De heer van Leut bekeerde zich tot het protestantisme maar bleef wel de katholieke meerderheid van de bevolking correct behandelen. De protestanten werden begraven op een aparte hoek van het kerkhof, zoals dat vandaag ook gebeurt op multiculturele begraafplaatsen rond de steden.
Op dit kerkhof zijn nog verschillende graven uit de 17de en 18de eeuw, waaronder ook dat van de burggraaf Charles Vilain XIIII, de laatste eigenaar en bewoner van het kasteel. Omdat het geheel geklasseerd is, mag het niet zomaar opgeruimd worden.
Het kerkhof maakt een ietwat lugubere indruk; er hangt een speciale sfeer. Uiteraard wordt er gevraagd om de plek met het nodige respect te behandelen.
Kasteel van Charles de Vilain XIIII
Onze laatste stop is een plek met een ongelooflijk boeiende en verscheiden geschiedenis. De staat waarin ze zich bevindt is jammer genoeg niet optimaal maar er is beterschap op komst.
Volg de Dreef en neem de bocht naar links aan de pastorij. Enkele honderden meters verder komt u aan uw rechterhand het kasteel tegen. De inrit naar de parking ligt enkele tientallen meters verder. U rijdt het ganse kasteel rond om uiteindelijk de parking te bereiken. De ligging op Google Maps vindt u hier.
Eeuwenlang is dit kasteel een echte vesting geweest. De ronde toren die u hebt gezien bij het binnenrijden (hierboven), zou gebouwd zijn in de 13de of 14de eeuw. U hebt ook gezien dat de achterkant in niet al te beste toestand is.
De lelijke aanbouw achteraan is er gekomen in de 20ste eeuw. Burggraaf de Vilain had namelijk zeven dochters die allemaal ongehuwd gebleven zijn; na hun dood werd het kasteel gekocht door.... de steenkoolmijn die het gebruikte als ziekenhuis en er in 1957 de afzichtelijke vleugel bij bouwde. Later werd het nog gebruikt als verpleegtehuis voor bejaarden.
Graaf Charles de Vilain XIIII uit Gent trok hier in na zijn huwelijk op amper 19-jarige leeftijd met Pauline de Billehé wiens familie dit kasteel in bezit had.
Charles en Pauline kregen samen 7 dochters die allemaal zonder uitzondering ongehuwd bleven en tot hun dood op het kasteel bleven wonen. Ziedaar de laatste verwijzing!
Het kasteel is fel verbouwd, uitgebreid, afgebroken en opnieuw herbouwd in de loop van de eeuwen. Op Wikipedia vindt u een gedetailleerd overzicht van zijn geschiedenis. De twee gebouwen waar u op kijkt, waren waarschijnlijk gebouwen voor het dienstpersoneel. In het park vindt u een rijke verzameling buitenlandse bomen die de burggraaf meebracht van zijn buitenlandse reizen en plantte in zijn eigen park.
Topbestemming België wenst u een ontspannende en boeiende dag in Eisden! Laat zeker uw commentaar achter, hieronder of op de FB pagina!
Wil u deze trip (of andere) ook wel eens doen? Een aantal wandelingen zijn nu beschikbaar als e-book en in gedrukte vorm. Kijkje nemen
Comments